NS stroomlijnmaterieel '54 "Hondekop"

Hondekop - tweetjes

• F: 321-334
• G: 335 - 350
• M: 351 - 365
• Q1: 371-378
• Q2: 379 - 386
• Q3: 387-393

F, G, M: ABDk 327 + Bk 326; Q: ABDk 343 + Bk 342

Aantal zitplaatsen:

1e klas: 24, 2e klas: 96

Toen in de vijftiger jaren de tweerijtuigstellen serie 300 en de vierrijtuigtreinstellen serie 700 in dienst kwamen, moet dit zeker nieuwswaarde hebben gehad. De forse treinstellen, die vanwege hun uiterlijk al gauw "hondekoppen" genoemd werden, verschilden sterk van het toen overheersende stroomlijnmaterieel. Het nieuwe materieel was nodig vanwege de uitbreiding van het geëlektrificeerde net en voor de vervanging van mat. '24 (de blokkendozen). De opvallende neus biedt de machinist bescherming bij eventuele aanrijdingen. De stoel van de machinist is hoger geplaatst in vergelijking met ouder materieel.
De treinen werden gebouwd door Allan (321 - 365) en Werkspoor (371 - 393) en werden in dienst gesteld tussen 1956 - 1958 (321 - 365) en in 1962 (371-393).
De tweetjes kunnen gekoppeld worden met de vierrijtuigtreinstellen en de Benelux-tweetjes,  bovendien waren de stellen koppelbaar met het vroegere stroomlijnmaterieel. Het hondekopmaterieel overheerste jarenlang in de Intercitydienst.
In de ABDk-bak bevindt zich een bagageruimte (plm 4,5 meter lang), twee kleine afdelingen eerste klas (elk 12 zitplaatsen) en een afdeling tweede klas. In de Bk bak is een grote tweedeklas afdeling te vinden en twee compartimenten van elk 8 zitplaatsen. In deze bak heeft de conducteur zijn eigen (kleine) werkruimte.

In de jaren '70 zijn de treinstellen voorzien van een omroepinstallatie en zijn centraal sluitbare deuren aangebracht. Bovendien werd het derde frontsein in de neus aangebracht.
De kleurstelling was groen met een rode band rondom, net boven de schortplaten.  Ook de tyfoonroosters (met daarin het treinstelnummer) waren rood, wat de stellen ook wel de bijnaam "Bloedneus" opleverde. In 1968 kreeg treinstel 359 als eerste de gele huisstijl, oorspronkelijk nog met een grijze snor aan de kopse kanten. Bij andere stellen werd alleen nog een grijze band ronde de koplampen geschilderd. De stellen kregen bovendien blauwe diagonale banden voor reclame.
De laatste 10 tweewagenstellen uit de serie 371 - 393, die in 1979 een grote revisie ondergingen, werden voorzien van grote schuiframen, type Sprinter.
 

Hondekop tweetje

• F: 711 - 741
• G: 742 - 757
• P1: 761 - 765
• P2: 766 - 770
• P3: 771 - 775
• P4: 776 - 781
• P5: 782 - 786

F, G,: Bk 328 + A 329 + B 330 + BDk 331
P: Bk 338 + A 339 + B 340 + BDk 341

Aantal zitplaatsen:

1e klas: 48, 2e klas: 166 (711 - 741 168), restauratie: 22

De hondekoppen bestonden ook uit vierwagentreinstellen, die door verschillende fabrikanten werden gebouwd. Allan bouwde de Bk bakken van de 711 - 726, Beijnes bouwde de B bakken vna de 711 - 757. De overige bakken werden door Werkspoor gebouwd.
De koprijtuigen zijn uitgerust met stroomafnemers en motordraaistellen. Plan P werd met halve stroomafnemers uitgerust. Tevens had plan P schuiframen in plaats van ramen die open gedraaid moesten worden. De 711 - 726 hadden in de neus twee instaptreden, de andere stellen werden van een ladder voorzien: deze ladder hing eerst aan de kop maar werd later opgeborgen in de bagageruimte. Op de foto hieronder zijn de ophangpunten van de ladder aan de kop goed te zien.
In het B-rijtuig  bevindt zich een restuaratie-afdeling met keuken. Tot 1957 hadde de 711 - 729 wel een keuken, maar geen restauratie-afdeling.
In 1969 en 1970 kreeg dit materieel een omroep-installatie en centrale deursluiting. In enkele stellen werden koersrollen aangebracht. Tevens werd het derde frontsein in de neus, terwijl het treinstelnummer in de neus (op de tyfoonafdekroosters) verwijderd werd.
Ook de 700'en kwamen in groen met rode bies op de baan. In de jaren '60 werd het rood vervangen door gele biezen en een gele snor. De 733 was het eerste stel dat in 1968 in het geel verscheen. Het laatste groene treinstel verdween in 1978.
 

Hondekop viertje (na ombouw)

De volgende stellen werden verbouwd en voorzien van een nieuw nummer (en hernummerd in1977):
 

Oud Nummer	Jaar van modernisering	Nieuw nummer	Nummer vanaf 1977
780	1972	780	1780
781	1973	781	1781
782	1973	782	1782
783	1972	783	1783
784	1972	784	1784
785	1972	785	1785
786	1973	786	1786
773	1972	787	1787
775	1972	788	1788
777	1972	789	1789
778	1972	790	1790
779	1972	791	1791

Treinstel 790 (ex-778) was het eerste verbouwde stel. Het klassieke interieur was vervangen door achter elkaar geplaatste stoelen (coach opstelling) van de Franse firma Compin. Deze stoelen waren verstelbaar, maar werden in 1978 weer vastgezet: niet alleen de reiziger, maar ook door treinbewegingen konden de stoelen versteld worden....
De oude bagagerekken boven de banken werden vervangen door rekken langs de zijwand. In de Bk en de B bak werden koersrollen aangebracht. De deuren werden voorzien van een centrale sluiting, ook werd een omroepinstallatie ingebouwd. Op de kopwanden van de coupés werd kunst (tekeingen) aangebracht.
De groene kleur werd vervangen door geel, met een blauwe band rond de ramen. De deuren werden grijs. Oorspronkelijk werd de blauwe band niet doorgetrokken over de deuren. In 1979 en 1980 werd de band ook op de deuren doorgetrokken, waarbij de deuren tevens geel werden.
De 790 heeft nog even met het intercity-teken op de neus rondgereden.
 
 

De stellen plan F en G beschikten nog over raamzwengels, zodat in het bagagerek met een polyesterkap een uitsparing werd gemaakt. Evenals de andere verbouwde hondekoppen werd een centrale deursluiting, omroepinstallatie en derde frontsein aangebracht. De koersrollen werden bediend vanuit de conducteursruimte.
In de omloop werd geen onderscheid tussen verbouwde en niet-verbouwde stellen gemaakt: Niet verbouwde 700'en waren in de Intercitydiensten te zien, terwijl 1700'en ook wel stoptreindiensten reden.

De verbouwde treinstellen waren de volgende: 711, 721, 729, 731, 733, 735, 737, 741, 743 - 746, 748 - 750, 755, 757, 761 - 768 en werden hernummerd in de 1700 serie met behoud van serienr. (711 werd 1711, 721 werd 1721 etc.)
 
 

Hondekopstel met "snor" (381 en 765)

Treinstel 757 is in 1958 tijdelijk verbouwd vanwege bovenleidingproeven onder "Franse" bovenleiding op het traject Venlo - Helmond. Hiertoe werd een deel van het interieur verwijderd om plaats te maken voor de meetapparatuur en werd de A - bak tijdelijk uitgenomen.
Omdat vaak gereden werd met een snelheid van 160 km/h, werden alle overwegen extra beveiligd en was de neus wit geschilderd.

Door bakwisselingen ontstonden treinstellen met verschillende koprijtuigen: met en zonder instaptreden en soms met een bont interieur of verschillende typen stroomafnemers.

De serie 1700 heeft vanaf 1992 - 1993 hun oude nummer weer teruggekregen, dit om verwarring met de elektrische lokomotieven serie 1700 te voorkomen.

Bijzondere uitvoeringen - feitjes:

• Treinstel 363 reed in het voorjaar van 1993 ter promotie van de KunstRai half blauw en half geel geschilderd als Kunsttrein rond.
• De 375 werd in 1995 verkocht aan het Verkeerspark in Assen.
• De 381 werd door de werkgroep 1501 in het kader van een afscheidsrit weer zoveel mogelijk in oude toestand teruggebracht en hernummerd in 348.
• De 763 reed als "1 voor allen" in het wit in 1995 door het land, ter ere van 50 jaar bevrijding van Nederland. De 1 sloeg op artikel 1 van onze grondwet.
• De 374 werd als reclametrein voor het blad Railhobby in 1995 speciaal beschilderd.
• Bak A775 werd gebruikt voor proeven met SIG-draaistellen die bij de mDDM gebruikt zullen worden. Hiertoe werd de bak ingekort en op drie SIG-draaistellen geplaatst, om zo het gedrag van de draaistellen in krappe bogen te onderzoeken.
• Vierwagenstel 766 werd overgedragen aan de stichting Mat'54 Hondekop-vier. Als gevolg van een ontsporing werden de draaistellen van de 775 overgenomen en het interieur van de 774. Met dit interieur kon de trein in de oorspronkelijke staat worden teruggebracht.
• Treinstel 386 is verkocht aan het Spoorwegmuseum.
• De laatste officiële rit  (volgens spoorboekje) werd door de 761 gemaakt op 12 januari 1996 als spitsslag van Leeuwarden  naar Heerenveen; de laatste rit met reizigers werd ook op deze dag gemaakt door de 770, 774 en 384 van Groningen naar Utrecht. Dit was als spitstrein op de vrijdagavond en stond als zodanig niet vermeld in het spoorboekje. De allerlaatste rit maakte de 766 op 13 januari 1996 op de Hofpleinlijn als vervanger van een defecte Sprinter.

Hondekop in oude kleurstelling (had als bijnaam de "Bloedneus")